Francis Fukuyama, tác giả của tác phẩm nổi tiếng “The End of History and the Last Man”, tiếp tục cuộc hành trình trí tuệ của mình với “Trật tự Chính trị và Suy tàn Chính trị: Từ Cách mạng Công nghiệp tới Toàn cầu hóa”. Xuất bản năm 1992, cuốn sách này đào sâu vào những biến đổi then chốt của trật tự chính trị trong bối cảnh chuyển mình mạnh mẽ từ Cách mạng Công nghiệp đến hiện tượng toàn cầu hóa. Fukuyama không chỉ dừng lại ở việc mô tả, mà còn phân tích một cách sắc sảo sự suy tàn chính trị đang diễn ra, đặt ra những câu hỏi quan trọng về tương lai của xã hội hiện đại.
Tác giả lập luận rằng Cách mạng Công nghiệp, với sức mạnh biến đổi to lớn, đã tạo nên những thay đổi căn bản trong cấu trúc kinh tế, quan hệ xã hội và sự hình thành của các thể chế chính trị mới. Sự chuyển dịch này đã dẫn đến sự ra đời của nhà nước phúc lợi và xã hội dân chủ tự do như chúng ta chứng kiến ngày nay. Tuy nhiên, Fukuyama cũng đồng thời chỉ ra mặt trái của sự phát triển này. Ông cho rằng nhà nước phúc lợi, vốn được thiết kế để bảo vệ và hỗ trợ người dân, đã phát triển quá mức, trở nên cồng kềnh và kém hiệu quả, góp phần vào sự suy tàn chính trị.
Theo Fukuyama, sự phình to của nhà nước phúc lợi đã làm xói mòn tinh thần tự lực và trách nhiệm cá nhân, dẫn đến sự suy yếu của xã hội dân sự. Sự can thiệp quá sâu của nhà nước vào nền kinh tế cũng kìm hãm sự sáng tạo, tinh thần khởi nghiệp và năng suất lao động, gây ra những hậu quả tiêu cực cho sự phát triển kinh tế. Hơn nữa, chi tiêu công khổng lồ của nhà nước phúc lợi, vượt quá khả năng chi trả, đã đẩy nợ công lên cao và tạo ra nguy cơ suy thoái kinh tế.
Bên cạnh đó, Fukuyama cũng phân tích ảnh hưởng của toàn cầu hóa lên bức tranh chính trị toàn cầu. Ông lập luận rằng toàn cầu hóa, với tính chất liên kết và phụ thuộc lẫn nhau, đã làm suy yếu vai trò của các chính phủ quốc gia trong việc giải quyết các vấn đề nội tại. Áp lực cạnh tranh toàn cầu buộc các chính phủ phải cắt giảm chi tiêu công, ảnh hưởng đến các chương trình phúc lợi xã hội và làm trầm trọng thêm tình trạng suy tàn chính trị.
Từ những phân tích sắc bén này, Fukuyama đưa ra lời kêu gọi cải cách nhà nước phúc lợi, hạn chế sự can thiệp của nhà nước vào nền kinh tế và đồng thời đề cao trách nhiệm của cá nhân và xã hội dân sự. “Trật tự Chính trị và Suy tàn Chính trị” không chỉ là một công trình nghiên cứu sâu sắc về những biến động chính trị – xã hội trong thời đại công nghiệp hóa và toàn cầu hóa, mà còn là một lời cảnh tỉnh mạnh mẽ, thôi thúc chúng ta suy ngẫm về con đường phát triển bền vững cho tương lai. Bản dịch tiếng Việt của Nguyễn Khắc Giang sẽ giúp độc giả Việt Nam tiếp cận với những tư tưởng quan trọng này.
