“Trò Chuyện Trong Quán La Catedral” của Mario Vargas Llosa, một kiệt tác văn học Latin Mỹ, cuốn hút người đọc bằng cấu trúc độc đáo chỉ xoay quanh những đoạn hội thoại. Giống như một bản giao hưởng đa âm, những cuộc trò chuyện đan xen, lồng ghép, vừa tái hiện lịch sử rối ren của Peru dưới thời kỳ độc tài Odría, vừa khắc họa số phận thăng trầm của những con người bị cuốn vào vòng xoáy biến động. Tác phẩm mở ra trước mắt người đọc một bức tranh xã hội Peru đầy sống động, phong phú chi tiết và sâu lắng cảm xúc.
Câu chuyện xoay quanh Santiago Zavaleta, con trai một kỹ sư giàu có, người từ bỏ tương lai đầy hứa hẹn để theo đuổi sự nghiệp báo chí tầm thường. Từng khao khát trở thành luật sư thành đạt như gia đình kỳ vọng, hay một người cộng sản nhiệt huyết như những người bạn đại học, Santiago dần chìm vào nỗi chán chường, lạc lõng giữa những lựa chọn cuộc đời. Cuộc gặp gỡ tình cờ với Ambrosio, người lái xe cũ của gia đình, tại quán rượu La Catedral đã khơi mào chuỗi hồi ức về quá khứ. Dưới ánh đèn vàng vọt, những mảnh ghép ký ức dần hiện lên, đan xen giữa giọng kể của người sống và người chết, phơi bày những bi kịch số phận đã phai mờ trong dòng chảy lịch sử.
Từ Don Fermín, cha của Santiago, một kỹ sư dính líu đến chính trị, đến Cayo Bermudez, giám đốc An ninh tàn nhẫn của chính quyền Odría, rồi Melani, người tình của Bermudez, Amalia, vợ của Ambrosio, Queta, gái mại dâm và người tình đồng tính của Melani… Mỗi nhân vật đều mang một số phận riêng, mắc kẹt trong vòng xoáy biến đổi và chuộng khuyết của xã hội Peru thời bấy giờ. Ambrosio, từ một người chăm chỉ, lương thiện, dần sa chân vào con đường tội lỗi, đánh mất tất cả. Còn Santiago, chàng trai trẻ từng tràn đầy lý tưởng, cũng không thoát khỏi sự vỡ mộng, chán chường với cuộc sống tầm thường của một phóng viên “không phải luật sư mà cũng không phải thành viên của câu lạc bộ quốc gia, không phải là người cộng sản cũng không phải là tư sản”. Anh day dứt với những lựa chọn đã qua, tự hỏi liệu cuộc đời mình có khác đi nếu anh chọn một con đường khác.
Với lối viết tài tình, Vargas Llosa sử dụng ngôn ngữ hội thoại làm chất liệu chủ đạo, không hề có những đoạn văn miêu tả hay phân tích tách rời. Từng câu chữ, từng chi tiết đều gắn kết chặt chẽ với tâm trạng và diễn biến của cuộc hội thoại. Các mẩu đối thoại, dù xa cách về không gian và thời gian, lại được lồng ghép một cách tài tình, tựa như những mảnh vỡ ký ức vụn vặt, hỗn độn nhưng vẫn tìm thấy sự liên kết ngầm. Sự chuyển đổi linh hoạt giữa ngôi thứ ba và ngôi thứ nhất, giữa đối thoại và độc thoại nội tâm, tạo nên một cấu trúc phức tạp nhưng đầy mê hoặc, phản ánh sự rối ren, hỗn loạn của xã hội Peru thời kỳ đó. Những hình ảnh đối lập được đặt cạnh nhau đầy ám ảnh: lòng nhân ái và sự giả dối, sự sẻ chia và thô bạo, khoan dung và ích kỷ… Tất cả hòa quyện, tạo nên một bức tranh đa chiều về bản chất con người, nơi ranh giới thiện ác trở nên mờ nhạt.
“Trò Chuyện Trong Quán La Catedral” không chỉ là câu chuyện về những số phận cá nhân, mà còn là một bản cáo trạng mạnh mẽ về xã hội Peru dưới thời độc tài, nơi công lý bị chà đạp, đạo đức suy đồi và con người bị cuốn vào vòng xoáy của quyền lực và tội ác. Tác phẩm để lại trong lòng người đọc những dư âm sâu sắc về nỗi đau của một xã hội, về những khát khao và hy vọng mong manh của con người trong cuộc đấu tranh sinh tồn. Đây thực sự là một kiệt tác văn học không thể bỏ qua.
