“Trong Rừng Nho” của Ngô Tất Tố là một tiểu thuyết dã sử xoay quanh cuộc đời nữ sĩ Hồ Xuân Hương, một tác phẩm đặc biệt ít được biết đến so với những sáng tác nổi tiếng khác của ông. Lần đầu xuất bản bởi nhà in Mai Lĩnh giữa thời kỳ lịch sử đầy biến động, bản thảo “Trong Rừng Nho” đã bị chôn vùi trong im lặng, chưa kịp phổ biến rộng rãi. Tác phẩm hé lộ một Ngô Tất Tố với ngòi bút hư cấu tài hoa và phóng túng, khắc họa rõ nét chân dung Bà Chúa thơ Nôm, từ đời tư đến những bài thơ “tương truyền” độc đáo mang đậm dấu ấn cá nhân. Bối cảnh Thăng Long cuối thế kỷ 19 với sinh hoạt văn hóa và khoa cử cũng được tác giả tái hiện sống động và chân thực.
Hồ Xuân Hương hiện lên trong tác phẩm là một nữ sĩ dám thách thức những đạo đức giả, sẵn sàng bước vào cuộc chơi “với ông hiền, ông thánh”, vạch trần những lễ nghi, chế độ ràng buộc mà xã hội phong kiến áp đặt lên phụ nữ. Bà mạnh mẽ phản kháng những xiềng xích kìm hãm, thể hiện tinh thần tự do, phóng khoáng. Lần tái bản này hứa hẹn mang đến cho độc giả cái nhìn toàn diện về tiểu thuyết dã sử “Trong Rừng Nho”, tôn trọng trọn vẹn những gì Ngô Tất Tố đã thể hiện về nữ sĩ họ Hồ.
Trích đoạn mở đầu tác phẩm vẽ nên khung cảnh trường thi đầy kịch tính: Một đêm tối mịt, phố phường Hà Nội chìm trong bóng đêm, chỉ le lói ánh lửa từ những cây đuốc. Không khí trường thi náo nhiệt, rộn ràng hơn bao giờ hết. Dưới mái ngói nhà “thập đạo”, xiêm áo lẫn với cờ quạt thấp thoáng trong ánh đèn lồng. Tiếng trống, tiếng thanh la vang lên oai hùng từ những chòi canh. Đội lính trú phòng rầm rập tuần tra theo vó ngựa của viên giám trường. Bức hoành phi “Tân hưng thịnh điển” sơn son thiếp vàng lấp lánh dưới ánh lửa. Bốn cửa trường mở rộng, bảng niêm yết danh sách thí sinh dán kín, những chiếc ghế tréo cao chờ đợi các khảo quan. Toán lính kiểm soát nghiêm trang đứng gác.
Từ đầu canh ba, học trò các nơi đổ về trường thi, tạo nên một khung cảnh hỗn loạn. Dưới ánh đuốc lập lòe, bóng người đông như hội, đủ mọi lứa tuổi, từ cụ già tóc bạc đến thiếu niên mười ba, mười bốn. Họ mang theo lều, chiếu, chõng, tráp, bầu nước, ống quyển… đủ loại đồ đạc lỉnh kỉnh. Kẻ chen chúc, người xô đẩy, tiếng gọi nhau, tiếng mắng nhau, tiếng cãi nhau… tạo nên âm thanh hỗn tạp.
Đến nửa canh năm, sương mù dần tan, ánh sáng vàng vọt bao phủ khắp nơi. Các khảo quan tiến vào trường thi, sĩ tử lần lượt được gọi vào làm bài sau khi trải qua quá trình kiểm tra gắt gao. Một tình huống bất ngờ xảy ra khi một thí sinh bị phát hiện là nữ cải nam trang. Sự việc gây xôn xao, bàn tán trong đám đông. Cô gái bị đưa ra khỏi trường thi, số phận nàng sẽ ra sao? “Trong Rừng Nho” hứa hẹn mang đến cho người đọc một câu chuyện hấp dẫn, lôi cuốn về thân phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến.
