Truyền Kỳ Tân Phả, còn được biết đến với tên gọi Truyền Kỳ Mạn Lục hay Tân Truyền Kỳ Mạn Lục Truyện, là một tác phẩm văn học cổ điển quan trọng, một kiệt tác văn xuôi chữ Hán của nữ sĩ tài danh Đoàn Thị Điểm, góp phần làm rạng danh nền văn học Việt Nam. Thực chất, đây là bản dịch và chỉnh sửa từ tác phẩm Truyền Kỳ Mạn Lục của Nguyễn Dữ (thế kỷ XVI), được Đoàn Thị Điểm thực hiện vào thế kỷ XVIII.
Tác phẩm bao gồm 20 truyện ngắn mang đậm màu sắc truyền kỳ, kể về những câu chuyện kỳ lạ, phi thường xoay quanh đời sống xã hội, con người và đạo đức. Lối kể chuyện hấp dẫn, đan xen giữa hiện thực và huyền ảo, lấy cảm hứng từ những câu chuyện dân gian và truyền thuyết Việt Nam, tạo nên một bức tranh sinh động về xã hội đương thời. Một số truyện tiêu biểu có thể kể đến như “Chuyện người con gái Nam Xương” (còn gọi là truyện Vũ Thị Thiết hay Thiếu phụ Nam Xương), “Chuyện Hà Ô Lôi”, “Chuyện nghiệp oan của Đào Thị”, “Chuyện đối đáp khôn khéo của người tiều phu với vị sư”… Mỗi câu chuyện đều mang đậm tính giáo dục, đề cao các giá trị đạo đức truyền thống như lòng hiếu thảo, tình nghĩa vợ chồng, lòng trung thành và đạo lý làm người, đồng thời phản ánh sâu sắc các vấn đề xã hội thời phong kiến, phê phán những bất công và thói hư tật xấu.
Đoàn Thị Điểm (1705-1748) là một trong những nữ sĩ tài năng bậc nhất trong lịch sử văn học Việt Nam. Sinh ra trong một gia đình có truyền thống khoa bảng tại làng Giai Phạm, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên, bà được thừa hưởng sự giáo dục chu đáo từ cha, Đoàn Doãn Nghi, một nhà Nho có tiếng. Ngay từ nhỏ, Đoàn Thị Điểm đã bộc lộ tài năng văn chương xuất chúng, thông thạo cả Hán học lẫn thi phú. Dù thời đó phụ nữ không được phép tham gia khoa cử, nhưng kiến thức uyên bác của bà đã vượt ra khỏi mọi rào cản.
Cuộc đời bà gắn liền với Nguyễn Kiều, một vị quan triều Lê. Sau khi chồng mất, bà chọn cuộc sống góa bụa, dành trọn tâm huyết cho việc giảng dạy và sáng tác văn chương. Bên cạnh Truyền Kỳ Tân Phả, Đoàn Thị Điểm còn để lại nhiều tác phẩm giá trị khác như “Chinh Phụ Ngâm” (bản dịch từ Hán ra Nôm từ tác phẩm gốc của Đặng Trần Côn) – một kiệt tác văn học thể hiện tài năng xuất chúng của bà trong việc chuyển ngữ và sáng tạo, “Nữ Tắc” (sách dạy về đạo làm vợ), “Truyện Vãn Cầu Tự” cùng nhiều bài thơ chữ Hán và chữ Nôm khác.
Đoàn Thị Điểm được coi là một trong những nữ sĩ tiêu biểu của nền văn học Việt Nam thời phong kiến. Bà đã có những đóng góp quan trọng trong việc phát triển văn học chữ Nôm và khẳng định vị trí của nữ giới trong lĩnh vực văn chương. Tác phẩm của bà không chỉ mang giá trị nghệ thuật đặc sắc mà còn chứa đựng ý nghĩa lịch sử và văn hóa sâu sắc, phản ánh chân thực cuộc sống và tâm tư tình cảm của người phụ nữ Việt Nam thời phong kiến. Truyền Kỳ Tân Phả xứng đáng là một tác phẩm đáng đọc, đáng khám phá cho những ai yêu mến văn học cổ điển Việt Nam.
