Berlin những năm 1930, thành phố hoa lệ và náo nhiệt dưới ánh đèn đêm, nơi những quán bar, tiếng nhạc jazz, men rượu và tình ái hòa quyện vào nhau. Christopher Isherwood, với con mắt quan sát tinh tường và giọng văn điềm tĩnh đặc trưng, đã vẽ nên một bức tranh sống động về nước Đức trước thềm Thế chiến thứ hai. Tuy nhiên, ẩn sau lớp vỏ hào nhoáng ấy là một dự cảm bất an về tương lai, một sự suy đồi âm ỉ và bóng ma bạo lực chực chờ bùng nổ. “Từ Biệt Berlin” không chỉ đơn thuần là những câu chuyện rời rạc mà còn là lời giã từ cay đắng, một khúc bi ca trầm mặc cho một thời đại sắp sửa lụi tàn.
Ban đầu, Isherwood dự định viết một tiểu thuyết đồ sộ về thủ đô nước Đức với tựa đề “The Lost” (Điều Đã Mất), như một lời ám chỉ về một nước Đức bị cô lập và lãng quên. Tuy nhiên, ông đã từ bỏ ý định này và thay vào đó là tập hợp những mẩu chuyện, những chân dung mờ ảo và những mảnh đời tưởng chừng như rời rạc nhưng lại tạo nên một bức tranh toàn cảnh về Berlin lúc bấy giờ. “Từ Biệt Berlin”, bao gồm tiểu thuyết “Mr Norris Changes Trains” và sáu truyện ngắn, chính là kết quả của quá trình sáng tác này. Thay vì cố gắng tái hiện lịch sử một cách đầy đủ, Isherwood lại tập trung vào việc ghi lại những khoảnh khắc, những lát cắt cuộc sống tưởng chừng như bình thường nhưng lại chất chứa đầy ý nghĩa. Giống như một chiếc máy ảnh, ông ghi lại tất cả một cách thụ động, không phán xét, chỉ đơn giản là quan sát và ghi chép.
Nhân vật “tôi” trong truyện, cũng mang tên Christopher Isherwood, như một phân thân của chính tác giả, dẫn dắt người đọc qua những ngõ ngách của Berlin, từ những quán rượu tấp nập đến những xóm ổ chuột tồi tàn. Mỗi câu chuyện là một cuộc gặp gỡ, một sự giao thoa giữa “tôi” và những con người Berlin với số phận khác nhau, từ cô ca sĩ Sally Bowles phóng túng đến những người dân lao động lam lũ. Sự nhập nhằng giữa tác giả và nhân vật, giữa thực tế và hư cấu, đã góp phần tạo nên phong cách tiểu thuyết phi hư cấu độc đáo của Isherwood, trước cả “Máu Lạnh” của Truman Capote gần ba thập kỷ. Mối quan hệ giữa hai tác giả, những người bạn vong niên, cùng chia sẻ niềm đam mê văn chương và những trải nghiệm cuộc sống, cũng là một điểm thú vị. Nhân vật Holly Golightly trong “Bữa Sáng Ở Tiffany” của Capote được cho là lấy cảm hứng từ chính Sally Bowles trong “Từ Biệt Berlin”.
Berlin trong “Từ Biệt Berlin” không chỉ là một thành phố sắp chìm trong bóng tối của chủ nghĩa Quốc xã mà còn là nơi chứng kiến những cuộc chia ly liên miên. Mỗi nhân vật đến và đi, mang theo một phần của Berlin, để lại một khoảng trống không thể lấp đầy. Sự mất mát ở đây không ồn ào, bi lụy mà âm ỉ, lặng lẽ như chính cách họ rời đi, không ngoái nhìn, không nuối tiếc. Berlin như một nhà ga trung chuyển, nơi gặp gỡ cũng đồng nghĩa với chia ly. Isherwood đã tái hiện một cách chân thực bầu không khí u ám, bất an bao trùm thành phố trước sự trỗi dậy của Hitler, nhưng không hề phán xét hay lên án. Ông chỉ đơn giản là ghi lại những gì mình thấy, những con người, những khoảnh khắc, những cảm xúc, để rồi tất cả chìm vào quên lãng như chính số phận của Berlin thuở ấy.
