Tuyển tập Lão Xá, một tuyển tập tác phẩm của nhà văn Trung Quốc cùng tên, đưa độc giả vào hành trình khám phá cuộc đời và sự nghiệp văn chương đầy cảm xúc của ông. Từ tuổi thơ đầy khó khăn và đau thương, Lão Xá đã hun đúc nên một ngòi bút đầy ấn tượng, khắc họa chân thực cuộc sống của người dân nghèo ở Bắc Kinh. Không chỉ là người chứng kiến, ông còn là người đồng cảm sâu sắc với những số phận nhỏ bé bị nghiền nát dưới bánh xe của xã hội cũ. Bằng kiến thức vững chắc và sự tham gia tích cực vào phong trào kháng chiến, Lão Xá đã trở thành một nhà văn đầy tâm huyết, dâng hiến trọn vẹn ngòi bút của mình cho nhân dân.
Tuyển tập này khắc họa rõ nét bức tranh xã hội Trung Quốc xưa đầy u ám qua những câu chuyện thấm đẫm nước mắt. Số phận bi kịch của Nĩu, người vợ mất sớm vì thiếu kiến thức, hay cuộc đời đầy tủi nhục của Phúc, cô gái ông yêu, người phải bán thân nuôi em rồi tìm đến cái chết để giải thoát, đã ám ảnh tâm trí Lão Xá, khiến ông không thể nhìn cuộc đời qua một lăng kính tươi sáng hơn. Tường, nhân vật trung tâm của tác phẩm, là minh chứng rõ nét nhất cho sự tha hóa của con người trong xã hội mục ruỗng. Từ một người trung thực, chăm chỉ, Tường dần trượt dài vào con đường sa đọa, nhìn mọi người xung quanh bằng ánh mắt thù địch, tìm thấy niềm vui trong những điều từng khiến anh phiền muộn. Hành trình suy thoái của Tường cũng chính là bi kịch chung của biết bao con người trong xã hội cũ, những người bị hoàn cảnh xô đẩy, không thể kháng cự. Lão Xá đã mạnh mẽ lên án xã hội Trung Quốc xưa, phanh phui tội ác của chế độ phong kiến, quân phiệt, đồng thời thể hiện sự bất lực của những người lương thiện trước một xã hội bất công.
Hình ảnh Tường “lạc đà” trở nên vô cảm, sống lay lắt qua ngày, không hy vọng, không mục đích, phảng phất hình ảnh Nhuận Thổ trong “Cố hương” của Lỗ Tấn. Cả hai đều là nạn nhân của xã hội thối nát, bị tước đoạt đi ý chí và khát vọng sống. Xung quanh Tường, những số phận bi kịch khác như Phúc, ông Hai Cường, hai ông cháu bé Mã càng tô đậm thêm bức tranh u ám của xã hội bấy giờ. Đặc biệt, cuộc đời của Phúc như một cuốn tiểu thuyết ngắn đầy nước mắt, khắc sâu vào lòng người đọc.
Không chỉ dừng lại ở sự đồng cảm, Lão Xá còn dành cho người lao động một sự tôn trọng sâu sắc. Ông nhìn thấy ở họ những phẩm chất tốt đẹp ẩn giấu bên trong lớp vỏ bọc lam lũ. Khác với nhiều nhà văn cùng thời, Lão Xá không phê phán, mà đặt mình vào vị trí của họ để thấu hiểu và cảm thông. Dù chưa thể xác định rõ lập trường chính trị như một số tác giả khác, Lão Xá vẫn được xem là một nhà văn tiến bộ, nhân đạo, với những tác phẩm lay động lòng người.
Bản thân Lão Xá cũng nhìn nhận những hạn chế trong tác phẩm của mình, đặc biệt là việc chưa thể chỉ ra lối thoát cho những số phận bi kịch. Trong lời tựa cho lần tái bản năm 1954, ông thẳng thắn thừa nhận những thiếu sót đó xuất phát từ việc chưa nhìn thấy ánh sáng của cách mạng, đồng thời cũng bị ảnh hưởng bởi chế độ kiểm duyệt hà khắc. Sự đổi thay của xã hội sau 19 năm đã khiến ông nhận ra giá trị của cách mạng và vai trò của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Ông bày tỏ lòng biết ơn đối với Đảng và Chủ tịch Mao, đồng thời nhấn mạnh thông điệp: “Chỉ khi không quên những điều tối tăm của xã hội cũ, chúng ta mới thấy được giá trị quý báu của hạnh phúc hiện tại và biết trân trọng nó.”
Một điểm đặc biệt trong văn phong của Lão Xá là việc sử dụng ngôn ngữ Bắc Kinh một cách tinh tế và linh hoạt, tạo nên sự sống động và đậm đà bản sắc dân tộc cho tác phẩm. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra thách thức không nhỏ cho công tác dịch thuật. Mặc dù khó khăn, nhưng người dịch đã nỗ lực hết sức để chuyển tải trọn vẹn tinh thần của tác phẩm đến với độc giả. Xin trân trọng mời bạn đọc đến với Tuyển tập Lão Xá, để cùng trải nghiệm những câu chuyện đầy cảm xúc và chiêm nghiệm về số phận con người trong xã hội.
