“Vận Mệnh Người Lính Tốt Švejk trong Đại Chiến Thế Giới” của Jaroslav Hašek là một kiệt tác văn học hài hước và châm biếm, được tôn vinh không chỉ ở quê hương Cộng hòa Séc mà còn trên toàn thế giới. Tác phẩm này không chỉ đơn thuần là một câu chuyện cười ra nước mắt mà còn là một bức tranh sống động, đầy màu sắc về xã hội và quân đội thời kỳ hỗn loạn của Chiến tranh thế giới thứ nhất.
Trung tâm của câu chuyện là Josef Švejk, một người lính với vẻ ngoài ngây ngô, ngờ nghệch, thậm chí có phần khờ khạo. Chính sự đơn giản, chất phác đến kỳ lạ này đã tạo nên vô số tình huống dở khóc dở cười giữa bối cảnh khốc liệt của chiến tranh và cuộc sống quân ngũ đầy khắc nghiệt. Từ những rắc rối nhỏ nhặt đến những sự kiện trọng đại, Švejk luôn có cách “ứng phó” đặc biệt, khiến người đọc vừa bật cười vừa phải suy ngẫm.
Tuy nhiên, đằng sau lớp vỏ bọc hài hước ấy là một thông điệp sâu sắc về sự phản kháng, một tiếng nói phản đối chiến tranh và những hệ lụy đau thương mà nó gây ra. Sự “ngốc nghếch” của Švejk thực chất là một cách thức đối đầu tinh tế với hệ thống quân sự cứng nhắc, với sự phi lý và bất công của xã hội thời chiến. Hašek đã khéo léo sử dụng tiếng cười như một vũ khí sắc bén để phơi bày những mâu thuẫn, những điều trái ngược trong bộ máy quân đội và xã hội đương thời.
Hành trình của Švejk từ một người dân thường bị tình nghi phản quốc đến khi trở thành một người lính trong quân đội Áo-Hung là chuỗi ngày đầy ắp những tình huống trớ trêu, những cuộc gặp gỡ bất ngờ và những câu chuyện bi hài. Mỗi bước đi của anh, mỗi hành động tưởng chừng ngớ ngẩn đều ẩn chứa một sự mỉa mai sâu cay, một sự châm biếm nhẹ nhàng nhưng đầy sức nặng.
Tác phẩm không né tránh hiện thực tàn khốc của chiến tranh, nhưng thay vì miêu tả trực diện sự chết chóc và tàn phá, Hašek chọn cách thể hiện nó qua lăng kính hài hước, khiến người đọc vừa cười vừa xót xa, vừa cảm nhận được sự phi lý của chiến tranh, vừa thấu hiểu khát vọng hòa bình, tự do và ý thức cá nhân.
“Vận Mệnh Người Lính Tốt Švejk trong Đại Chiến Thế Giới” đã vượt qua những chỉ trích ban đầu để trở thành một tác phẩm kinh điển của văn học Séc, một biểu tượng văn hóa của đất nước này. Sức sống mãnh liệt của tác phẩm nằm ở chính sự kết hợp độc đáo giữa tiếng cười và thông điệp phản chiến, giữa sự giản dị trong cách kể chuyện và sự sâu sắc trong nội dung tư tưởng. Đó là lý do tại sao, sau hơn một thế kỷ, câu chuyện về người lính tốt Švejk vẫn tiếp tục được yêu mến và đánh giá cao trên toàn thế giới. Bản dịch của Bình Slavická hứa hẹn sẽ mang đến cho độc giả Việt Nam một trải nghiệm trọn vẹn với kiệt tác văn học này.
