Niall Ferguson, trong cuốn sách “Văn Minh – Phương Tây Và Phần Còn Lại Của Thế Giới”, khám phá một trong những câu hỏi lịch sử hấp dẫn nhất của thời hiện đại: Tại sao từ khoảng năm 1500, một nhóm nhỏ các quốc gia phương Tây lại vươn lên thống trị phần còn lại của thế giới, bao gồm cả những xã hội phương Đông đông dân và văn minh hơn? Liệu bằng việc giải mã bí ẩn về sức mạnh của phương Tây trong quá khứ, chúng ta có thể dự đoán tương lai của nó, và liệu chúng ta đang chứng kiến sự suy tàn của phương Tây và sự trỗi dậy của một kỷ nguyên phương Đông mới hay không?
Tác giả chia sẻ hành trình trí tuệ của mình, bắt nguồn từ sự quan tâm cá nhân đến lịch sử và được thúc đẩy bởi những biến cố toàn cầu quan trọng. Sự kiện 11/9, với cuộc tấn công khủng bố vào Trung tâm Thương mại Thế giới, đã làm nổi bật vị trí trung tâm của phương Tây và đặt ra những câu hỏi mới về tính dễ bị tổn thương của nó. Những phản ứng chính trị và quân sự tiếp theo, từ cuộc chiến ở Afghanistan và Iraq đến sự trỗi dậy của Trung Quốc, đã định hình bối cảnh cho cuộc khám phá lịch sử sâu sắc này.
Từ những nghiên cứu trước đây về đế chế, đặc biệt là Đế chế Anh, Ferguson đã rút ra những bài học cho Đế chế Mỹ. Ông phân tích ba yếu tố cốt lõi ảnh hưởng đến quyền lực Mỹ: nguồn nhân lực, sự ủng hộ của công chúng, và tài chính. Trong cuốn sách “Gã khổng lồ: Sự trỗi dậy và suy tàn của Đế chế Mỹ”, ông cảnh báo về sự phụ thuộc ngày càng tăng của Mỹ vào vốn từ Đông Á và khả năng sụp đổ của đế chế này từ bên trong do khủng hoảng tài chính.
Khái niệm “Chimerica”, mô tả mối quan hệ cộng sinh nhưng bất ổn giữa Trung Quốc và Mỹ, được Ferguson và Moritz Schularick đưa ra để giải thích một phần nguyên nhân của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008. Sự sụp đổ của Lehman Brothers đã phơi bày những điểm yếu trong hệ thống tài chính toàn cầu và đặt ra câu hỏi về tính bền vững của mô hình kinh tế phương Tây.
Ferguson lập luận rằng việc hiểu biết về lịch sử là chìa khóa để giải mã hiện tại và dự đoán tương lai. Ông chỉ trích hệ thống giáo dục hiện đại vì đã bỏ qua tầm quan trọng của lịch sử và tập trung vào những mảnh ghép rời rạc thay vì một bức tranh toàn cảnh. Việc thiếu kiến thức lịch sử khiến chúng ta dễ bị tổn thương trước những cuộc khủng hoảng và không thể rút ra bài học từ quá khứ.
Cuốn sách “Văn Minh – Phương Tây Và Phần Còn Lại Của Thế Giới” không chỉ là một phân tích về sự trỗi dậy và suy tàn của các đế chế, mà còn là một lời kêu gọi hãy coi trọng lịch sử như một công cụ thiết yếu để hiểu biết thế giới. Ferguson tin rằng bằng cách nghiên cứu quá khứ, chúng ta có thể trang bị tốt hơn cho mình để đối mặt với những thách thức của hiện tại và tương lai. Sự dịch chuyển quyền lực toàn cầu, từ phương Tây sang phương Đông, đòi hỏi một sự hiểu biết sâu sắc về các động lực lịch sử đã định hình thế giới của chúng ta và tiếp tục định hình tương lai của chúng ta.
