“Việt Nam Sử Lược” của Trần Trọng Kim là một tác phẩm kinh điển, cô đọng nhưng đầy đủ, khắc họa toàn bộ chiều dài lịch sử Việt Nam từ thời tiền sử đến năm 1923. Qua 25 chương sách, tác giả dẫn dắt người đọc trên hành trình khám phá những dấu mốc quan trọng, từ những nền văn minh sơ khai được hé lộ qua các di chỉ khảo cổ, đến thời kỳ dựng nước Văn Lang, Âu Lạc, trải qua giai đoạn Bắc thuộc lần thứ nhất dưới ách đô hộ của nhà Hán. Cuốn sách lần lượt tái hiện sự hình thành và phát triển của các triều đại phong kiến Việt Nam, từ triều đại Triệu Đà đến thời kỳ Ngô Quyền dẹp loạn 12 sứ quân, thống nhất đất nước, đặt nền móng cho một kỷ nguyên độc lập tự chủ.
Tác giả dành sự quan tâm đặc biệt cho giai đoạn Đại Cồ Việt từ thời Ngô Quyền đến Lý Thái Tổ, nhấn mạnh quá trình củng cố nền độc lập và xây dựng quốc gia vững mạnh. Hành trình lịch sử tiếp tục được khắc họa qua các triều đại Trần, Hồ, rồi đến thời kỳ Bắc thuộc lần thứ hai dưới sự cai trị của nhà Minh. Sự hồi sinh của dân tộc được thể hiện qua giai đoạn phục quốc của nhà Lê sơ, tiếp theo là những biến động chính trị phức tạp dưới thời Lê Trung hưng.
Giai đoạn đầy biến động của đất nước với cuộc nội chiến Lê – Mạc được tác giả phân tích kỹ lưỡng, làm nổi bật bối cảnh chia cắt đất nước. Cùng lúc đó, sự kiện chúa Nguyễn Phúc Nguyên vào trấn thủ phương Nam, xây dựng cơ đồ riêng tại Phú Xuân, đánh dấu sự hình thành một thế lực độc lập ở miền Nam, cũng được tác giả đề cập chi tiết. Bước sang thế kỷ 19, cuốn sách mô tả bi kịch đất nước rơi vào vòng xoáy xâm lược của các cường quốc phương Tây, dẫn đến sự chia cắt lãnh thổ thành ba miền Bắc – Trung – Nam.
Hai chương cuối của “Việt Nam Sử Lược” tập trung vào phong trào Cần Vương chống Pháp và phong trào Đông Du của Phan Bội Châu, những nỗ lực đầu tiên nhằm thức tỉnh tinh thần dân tộc, tìm kiếm con đường cứu nước. Tác giả Trần Trọng Kim đã khéo léo lồng ghép những dự báo về tương lai của cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, khơi dậy niềm tin và hy vọng vào một tương lai tươi sáng.
Mặc dù được thể hiện một cách cô đọng, “Việt Nam Sử Lược” vẫn phản ánh được sự uyên bác và công phu nghiên cứu của tác giả. Dựa trên các tư liệu lịch sử sẵn có, Trần Trọng Kim đã khái quát một cách chính xác và sinh động toàn bộ tiến trình lịch sử dân tộc, cung cấp cho độc giả một cái nhìn tổng quan về quá khứ hào hùng và những thử thách đầy cam go mà dân tộc đã trải qua. Ra đời trong bối cảnh đất nước đang chìm trong ách thống trị của ngoại bang, cuốn sách mang ý nghĩa thiết thực, góp phần hun dưỡng lòng yêu nước và khích lệ tinh thần đấu tranh giành độc lập tự do. “Việt Nam Sử Lược” xứng đáng là một công trình nghiên cứu lịch sử tiêu biểu, một di sản quý báu cần được trân trọng và lưu truyền cho các thế hệ mai sau. Đây là một cuốn sách không thể thiếu đối với những ai muốn tìm hiểu về lịch sử Việt Nam.
