Dương Quảng Hàm, hay Tự Hải Lượng (1898-1946), một học giả và nhà nghiên cứu văn học lỗi lạc của Việt Nam, đã để lại cho hậu thế một di sản văn hóa đồ sộ. Sinh ra tại Phú Thị, Mễ Sở, Văn Giang, Hưng Yên, ông không chỉ là một nhà giáo dục tận tâm, từng giữ chức Thanh tra Trung học vụ và Hiệu trưởng trường Bưởi, mà còn là một nhà nghiên cứu văn hóa say mê, dành trọn tâm huyết khám phá và gìn giữ tinh hoa văn hóa dân tộc. Tư duy sắc bén và lòng yêu mến văn chương đã hun đúc nên một Dương Quảng Hàm – nhà giáo dục xuất sắc, người thắp lửa và nuôi dưỡng tâm hồn tri thức cho biết bao thế hệ học trò. Cuộc đời và sự nghiệp của ông là tấm gương sáng, là nguồn cảm hứng bất tận cho những ai theo đuổi con đường giáo dục và nghiên cứu văn học, để lại dấu ấn đậm nét không chỉ trong giới học thuật mà còn trong lòng người yêu văn hóa nước nhà.
Một trong những đóng góp quan trọng nhất của Dương Quảng Hàm chính là cuốn “Việt Nam Văn Học Sử Yếu”. Xuất bản lần đầu tại Hà Nội năm 1943, tác phẩm này được biên soạn như một cuốn giáo khoa trung học, nhưng tầm vóc và giá trị của nó vượt xa khuôn khổ một cuốn sách thông thường. “Việt Nam Văn Học Sử Yếu” là công trình tiên phong, có thể nói là duy nhất vào thời điểm bấy giờ, hệ thống hóa và phân tích lịch sử văn học Việt Nam từ thời kỳ sơ khai đến cận hiện đại, bao quát các thời kỳ Lý, Trần, Lê, Mạc, giai đoạn Nam Bắc phân tranh và thời kỳ cận đại. Trong bối cảnh khan hiếm tài liệu nghiên cứu về văn học sử, cuốn sách như một nguồn tri thức quý giá, cung cấp cho người đọc, đặc biệt là học sinh trung học, một nền tảng kiến thức vững chắc về văn học nước nhà.
“Việt Nam Văn Học Sử Yếu” không chỉ dừng lại ở việc cung cấp kiến thức mà còn khơi gợi tình yêu và niềm tự hào về văn hóa dân tộc. Tác giả đã khéo léo kết hợp giữa việc trình bày thông tin một cách hệ thống, khoa học với những nhận định sâu sắc, tinh tế về đặc điểm và sự phát triển của văn học Việt Nam qua các thời kỳ. Tác phẩm đã được tái bản nhiều lần, cả ở miền Bắc và miền Nam sau năm 1951, minh chứng cho sức sống bền bỉ và giá trị vượt thời gian của nó. Cuốn sách đã nuôi dưỡng nhiều thế hệ nhà văn, nhà giáo, nhà nghiên cứu, trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho những ai đam mê tìm hiểu và khám phá vẻ đẹp của văn học Việt Nam.
Hơn nửa thế kỷ trôi qua, “Việt Nam Văn Học Sử Yếu” vẫn giữ nguyên giá trị như một công trình nghiên cứu đồ sộ, một nguồn tư liệu quý báu, và một cuốn sách tham khảo không thể thiếu cho những ai nghiên cứu và giảng dạy văn học Việt Nam. Viết bằng chữ quốc ngữ, tác phẩm phản ánh tâm huyết và tầm nhìn của tác giả trong việc xây dựng một nền tảng vững chắc cho việc nghiên cứu và phát triển văn học dân tộc. Cuốn sách là minh chứng cho sự tận tụy, lòng say mê nghiên cứu và tình yêu sâu nặng đối với văn hóa quê hương của Dương Quảng Hàm, một di sản văn hóa vô giá cho các thế hệ mai sau.
