Robert van Gulik (1910-1967), một nhà Đông phương học uyên bác người Hà Lan, không chỉ sở hữu kiến thức sâu rộng về pháp luật và ngôn ngữ phương Đông mà còn là một tác gia tài năng. Ông nhận bằng tiến sĩ năm 1935 với công trình nghiên cứu về Ấn Độ, Tây Tạng và Viễn Đông. Sự nghiệp ngoại giao lừng lẫy đã đưa ông đến nhiều nơi trên thế giới, từ Trùng Khánh, Nam Kinh (Trung Quốc) đến Tôkyô (Nhật Bản), và cuối cùng đạt đến vị trí Đại sứ Hà Lan tại Nhật Bản. Bên cạnh đó, ông còn để lại dấu ấn đậm nét trong văn học với hàng loạt tác phẩm kinh điển về văn hóa phương Đông như “Trung Quốc cổ đại cầm học”, “Kê Khang cầm phú”, “Trung Quốc hội họa giám thưởng”, “Xuân mộng tỏa ngôn”, “Bí hí đồ khảo”, và “Trung Quốc cổ đại phòng nội khảo”, góp phần to lớn vào việc giới thiệu và làm cầu nối văn hóa Đông Tây.
Trong số những sáng tác của Robert van Gulik, nổi bật nhất là bộ tiểu thuyết trinh thám 16 tập “Địch Công án” (Celebrated Cases of Judge Dee/ Những cuộc điều tra của quan Địch). Tác phẩm là sự kết hợp tài tình giữa văn hóa phương Đông và phương Tây, lấy cảm hứng từ nhân vật lịch sử Địch Nhân Kiệt (630-700), vị tể tướng lừng danh thời nhà Đường thế kỷ VII. Từ huyện lệnh, Pháp tào Tham quân, Tuần phủ, Thứ sử đến Đại lý thừa Tự khanh, Thị ngự sử, Thị lang bộ Công, Thượng thư tả thừa và hai lần giữ chức Trung thư lệnh (tể tướng) dưới triều Võ Tắc Thiên, cuộc đời Địch Nhân Kiệt là một hành trình thăng tiến rực rỡ, gắn liền với tài năng phá án phi thường và phẩm chất đạo đức liêm khiết.
Địch Nhân Kiệt không chỉ am hiểu luật pháp, tinh thông tâm lý tội phạm mà còn là một bậc thầy về kiếm thuật, võ nghệ và y thuật. Bên cạnh ông luôn có bốn hộ vệ mưu trí, trung thành: Hồng Lương, Mã Tôn, Triệu Thái và Tào Can – những giang hồ hảo hán được Địch Nhân Kiệt cảm hóa và dẫn dắt trên con đường hành hiệp trượng nghĩa. Họ cùng nhau phá giải vô số vụ án ly kỳ, trở thành huyền thoại được người đời ca tụng.
Qua ngòi bút tài hoa của Robert van Gulik, mỗi tập truyện trong “Địch Công án” là một vụ án độc lập, đầy kịch tính và bí ẩn, đòi hỏi sự thông minh, sáng tạo của Địch Nhân Kiệt để tìm ra chân tướng. Tác phẩm không chỉ đơn thuần là những câu chuyện phá án hấp dẫn mà còn là bức tranh sinh động về văn hóa, lịch sử và phong tục tập quán của Trung Quốc thời cổ đại. “Địch Công án” xứng đáng là một kiệt tác của dòng trinh thám quan án, kết hợp hài hòa giữa yếu tố Đông Tây, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả qua nhiều thế hệ. Bộ tiểu thuyết khẳng định tài năng của Robert van Gulik trong việc xây dựng cốt truyện lôi cuốn, nhân vật sắc nét và đặc biệt là khả năng tái hiện một cách chân thực và sống động bối cảnh lịch sử Trung Hoa.
