Bước vào thế giới đầy bí ẩn của Đàng Trong thế kỷ 17 cùng nhà du hành người Ý, Cristoforo Borri, qua cuốn sách “Xứ Đàng Trong”. Xuất bản lần đầu bằng tiếng Latinh tại Roma năm 1631, tác phẩm là kết tinh của hành trình khám phá kéo dài gần một thập kỷ của Borri, một tu sĩ Dòng Tên đặt chân đến Việt Nam năm 1618. Cuốn sách không chỉ đơn thuần là nhật ký hành trình, mà còn là bức tranh toàn cảnh về miền Trung Việt Nam thời bấy giờ, một vùng đất mà ông đã dành nhiều năm để tìm hiểu và ghi chép.
Borri mở đầu tác phẩm bằng việc xác định vị trí địa lý của Đàng Trong, vùng đất nằm ở phía Nam Việt Nam, tiếp giáp với Champa ở phía Tây, Cao Miên ở phía Tây Nam và biển Đông ở phía Đông, trải dài từ sông Gianh đến sông Hàm Tân. Ông mô tả chi tiết về sự phân chia hành chính thành hai đạo Thuận Hóa (gồm phủ Thuận Hóa và Quy Nhơn) và Quảng Nam (gồm phủ Điện Bàn và Quảng Ngãi), đồng thời khắc họa sự đa dạng về địa hình và khí hậu, từ vùng duyên hải ấm áp quanh năm đến trung du và miền núi mát mẻ.
Với dân số ước tính khoảng hai triệu người, cuộc sống ở Đàng Trong xoay quanh nền nông nghiệp lúa nước, bổ sung bởi các hoạt động đánh cá, buôn bán và thủ công nghiệp. Borri đặc biệt nhấn mạnh đến nghề làm muối và dệt vải, hai ngành nghề nổi tiếng của vùng đất này. Về mặt chính trị, Đàng Trong nằm dưới sự cai trị tuyệt đối của chúa Nguyễn, một nhánh của nhà Hậu Lê, với hệ thống quan lại trải dài từ trung ương đến địa phương. Chính quyền chúa Nguyễn đã thiết lập nhiều chính sách nhằm quản lý, thu thuế và duy trì an ninh trật tự.
Bức tranh xã hội Đàng Trong được Borri phác họa thêm phần sinh động qua việc miêu tả đời sống tôn giáo và văn hóa. Phật giáo và Đạo giáo là hai tôn giáo chính, bên cạnh tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên và thần linh. Sự xuất hiện của Công giáo, do các tu sĩ Dòng Tên như chính Borri truyền bá, cũng dần tạo nên dấu ấn. Tác giả không quên ghi lại những nét đặc sắc trong văn hóa của người dân Đàng Trong, từ phong tục tập quán, lễ hội, ẩm thực cho đến âm nhạc.
“Xứ Đàng Trong” của Cristoforo Borri là một tài liệu lịch sử vô giá, cung cấp cái nhìn sâu sắc và toàn diện về địa lý, chính trị, kinh tế, xã hội, tôn giáo và văn hóa của miền Trung Việt Nam thế kỷ 17. Đây là nguồn tư liệu quý báu cho bất kỳ ai muốn khám phá và nghiên cứu về lịch sử và con người Đàng Trong dưới thời chúa Nguyễn, đồng thời là cầu nối giúp chúng ta hiểu hơn về một giai đoạn quan trọng trong lịch sử Việt Nam. Hãy cùng đắm mình vào hành trình khám phá đầy thú vị này qua trang sách của Cristoforo Borri.
